ایده دانشمند ایرانی که جایزه انجمن پژوهش های علمی هلند به آن تعلق گرفت
به گزارش نئوپدیا علیرضا مشاقی طبری، پزشک و دانشمند ایرانی و مؤسس مرکز پژوهش های ژنومی دانشگاه لایدن هلند برنده جایزه پنجاه هزار یورویی انجمن پژوهش های علمی هلند (NWO) شد. این جایزه به خاطر ایده ساخت دارو برای سرطان پروستات پیشرفته و مقاوم به درمان به وی تعلق گرفت.
پروفسور علیرضا مشاقی طبری، استاد دانشگاه لایدن هلند در گفتگو با ایسنا، اظهار نمود: تولید دارو برای پروتئین های نامنظم و عامل بیماری های مقاوم به درمان، شاید یک مأموریت و مساله غیر ممکن به نظر برسد، اما تیم پژوهشی ما رهیافت نوینی را جهت حل این مساله اتخاذ نموده است. پروژه ما توسط NWO در مسابقه ای که تحقیقات کنجکاوی محور و جسورانه (Open Competition ENW) را تشویق می کند، برنده شد.
وی توضیح داد: فرآیندهای بیولوژی در بدن انسان ازجمله رشد و متابولیسم، حرکت اندام ها و پاسخ ایمنی در مقابل عوامل بیماری زا عمدتا توسط پروتئین ها انجام می شود. یک پروتئین برای انجام وظیفه، معمولاً باید به شکل خاصی تا شود تا ساختار هندسی مشخصی داشته باشد. داروسازان از این اصل برای طراحی داروها استفاده می نمایند. داروها طوری طراحی می شوند تا با شکل مشخصی از پروتئین مطابقت داشته باشند و به آن متصل شوند. تنها یک مشکل در این رویکرد وجود دارد؛ اگر پروتئین ساختاری نداشته باشد و نامنظم باشد، چه؟:
دکتر مشاقی خاطرنشان کرد: نزدیک به یک سوم پروتئین های ما نامنظم و یا دارای ناحیه ای نامنظم هستند. آنها ظاهرا هیچ ساختاری ندارند و بسیار پویا هستند. برای این پروتئین ها، ما به یک رویکرد اساسی جدید نیاز داریم. بیشتر داروهای ما برای نواحی منظم طراحی شده اند و برای آن دسته از داروهای کمیاب که ناحیه بی نظم را هدف قرار می دهند، ما هیچ ایده ای از نحوه عملکرد دارو نداریم.
مدیرگروه بیوفیزیک پزشکی و مهندسی زیستی در مرکز پژوهش های دارویی لایدن، افزود: هیچ دارویی برای سرکوب پروتئین های نامنظم وجود ندارد. ناحیه بی نظم پروتئین اغلب برهمکنش پیچیده ای با سایر پروتئین های سلولی بوجود می آورد که بسیار مهم می باشد. به همین دلیل، آنها می توانند در انواع مختلف بیماری ها مانند دیستروفی عضلانی و انواع مختلف سرطان نقش داشته باشند. همچون مهم ترین این سرطان ها میتوان به سرطان پروستات اشاره نمود که رشد آن وابسته به گیرنده هورمون آندروژن است.
دکتر مشاقی اضافه کرد: گیرنده هورمون آندروژن پروتئینی است که بیشتر از نیمی از این پروتئین نامنظم و بدون ساختار است. در مراحل اولیه سرطان پروستات، هورمون تستوسترون به قسمت منظم پروتئین متصل می شود و در آنجا رشد سرطان را تحریک می کند. ازاین رو داروهای فعلی این قسمت منظم را هدف قرار می دهند و به آن متصل می شوند، جایی که رشد را مسدود می کنند. با این وجود، در سرطان پیشرفته پروستات، سلول های سرطانی پروتئین های گیرنده ای تولید می کنند که فاقد بخش منظم هستند. این به این مفهوم است که داروها دیگر نمی توانند به پروتئین متصل شوند و گیرنده آندروژن رشد سرطان را بدون مزاحمت هدایت می کند؛ در حالیکه داروها قادر به سرکوب آن نیستند.
این استاد و پژوهشگر وابسته به دانشگاه هاروارد آمریکا، تصریح کرد: نگاههای فعلی ناکافی است. نگاههای تجربی و محاسباتی مورد استفاده هم اکنون برای مطالعه پروتئین های نامنظم مناسب نیستند. حتی پیشرفت های اخیر در فناوری های محاسباتی مانند رویکرد هوش مصنوعی گوگل (alpha-fold) هم قادر به حل مسئله ساختار پروتئین های بی نظم نیست. به همین دلیل، تیم تحقیقاتی ما با یک چاره میان رشته ای برای این مسئله، کار تحقیقاتی انجام داده است که تلفیقی از فناوری های محاسباتی و آزمایشگاهی جدید است. با کمک این روش ها میتوان ابتدا پویایی این زنجیره ها را درک کرد و سپس راهی پیدا کرد تا دینامیک نامطلوب را به پویایی مطلوب تبدیل کرد. به عبارت دیگر این رویکرد جدید به دنبال یافتن نظم در هرج و مرج است.
مؤسس مرکز پژوهش های ژنومی دانشگاه لایدن هلند، تصریح کرد: برای حل این مشکل از ماشین های زیستی پیچیده به نام "چاپرون مولکولی" الهام گرفته شده است که این مولکول ها در سلول های ما با گرفتن یک زنجیره پروتئینی تاشو با زائده هایشان یا محصور کردن آن، دینامیک کل زنجیره را تنظیم می کنند. با الهام از طبیعت و تقلید آن ما می توانیم بعد از یافتن نظم در این پروتئین های بی نظم، "چاپرون های مولکولی" مصنوعی بسازیم که بتوانند توپولوژی پروتئین را کنترل کنند. این چاپرون های مصنوعی می توانند بعنوان نوع جدیدی از داروها عمل کنند که توپولوژی بد را سرکوب و یک نوع خوب را ترویج می کنند. در صورت موفقیت، می توانیم رویکرد خویش را در مورد خیلی از پروتئین های بی نظم دیگر که در انواع بیماری ها دخیل هستند، اعمال نماییم.
به گزارش نئوپدیا به نقل از ایسنا، پروفسور علیرضا مشاقی، استاد دانشگاه لایدن هلند و مدیر گروه مهندسی زیستی در موسسه پژوهش های دارویی لایدن در زمینه بیماری های ناشی از بدتاخوردگی پروتئین ها همچون سرطان و بیماری های عصبی عضلانی و هم ساخت اندام تراشه برای مطالعه بیماری های ویروسی و ایمنی پژوهش می کند.
مشاقی بعد از گذراندن دوره دبیرستان وارد دانشکده پزشکی دانشگاه تهران شد و بعنوان نخستین دانشجوی تحصیلات همزمان کشور مدرک دکترای پزشکی و لیسانس و فوق لیسانس خویش را در همین دانشگاه و در رشته شیمی و بیوفیزیک گرفت. سپس در دانشگاه صنعتی شریف در دوره کارشناسی ارشد فیزیک تحصیل کرد.
وی در سال ۲۰۰۸ میلادی دوره پست مستر را در دانشگاه فدرال زوریخ (ETH) در رشته مهندسی مواد به پایان رساند و موفق به دریافت مدرک دکتری با درجه ممتاز در رشته علوم نانو و فیزیک از دانشگاه صنعتی دلفت شد. او همینطور در دانشکده پزشکی هاروارد دوره فلوشیپ چشم پزشکی را به پایان برد.
مشاقی در دانشگاه های مختلفی همچون دانشگاه هاروارد، دانشگاه ام ای تی، دانشگاه استنفورد و دانشگاه تهران تدریس و پژوهش کرده است. وی بخصوص در جهت رشد پژوهش و آموزش میان رشته ای در ایران بسیار فعال بوده و قانون تحصیلات همزمان آموزش عالی ایران به همت وی تدوین و تصویب شده است.
پروفسور مشاقی بعنوان محقق و دانشمندی برجسته برنده جایزه یک میلیون و ۲۰۰ هزار دلاری سازمان پژوهش های ملی هلند برای پژوهش های تک سلولی بر روی سرطان و هم جایزه ۳۰۰ هزار دلاری مرکز دیستروفی عضلانی آمریکا شده است. وی در سال ۲۰۱۸، به خاطر پژوهش های بین رشته ای و تک مولکولی بعنوان کاشف سال انتخاب گردید. یک تیم پژوهشی بین المللی به سرپرستی این دانشمند ایرانی موفق به حل مسئله توپولوژی پروتئین ها بعد از حدود نیم قرن شد.
منبع: neopedia.ir
این مطلب نئوپدیا را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب