در یك مطالعه بررسی شد؛
یک جامعه دانش بنیان چگونه شکل می گیرد؟
در خیلی از اسناد بالادستی و همین طور تدابیر ابلاغی مقام معظم رهبری، به موضوع جامعه دانش بنیان اشاره شده؛ ولی با این وجود مفهوم جامعه دانش بنیان به خوبی و بصورت شفاف تبیین نشده است. پژوهشگران با انجام یک مطالعه به بررسی این مفهوم و عوامل موثر بر آن پرداختند.
به گزارش نئوپدیا به نقل از ایسنا، در دهه های اخیر تحولات بنیادینی در سرتاسر جهان بوجود آمده و تغییرات جدی در ابعاد مختلف مانند جهانی شدن، توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و... صورت گرفته است. این تغییرات، ماهیت جوامع را تحت تاثیر قرار داده و موجب شکل گیری نظم نوینی شده که پایه های آن بر دانش و نوآوری استوار است.
بشر بر حسب شرایط زمان و پیشرفت های هر عصر، با سه نوع جامعه «کشاورزی»، «صنعتی» و «دانش محور» روبرو شده است. در عصر دانش محور، «علم و فناوری، نوآوری و کارآفرینی»، عوامل موثر بر رشد قلمداد می شوند. در نظریه های جدید رشد و توسعه جوامع، دانش عامل کلیدی و بعنوان اصلی ترین نوع سرمایه تلقی می شود.
دانش؛ برای توسعه جوامع انسانی، حیاتی می باشد و نقش کلیدی در رشد اقتصادی، توسعه اجتماعی، غنای فرهنگی و توانمندسازی سیاسی ایفا می کند. یکی از مفاهیمی که به دنبال این تحولات مطرح گردیده است، مفهوم جامعه «دانش بنیان» است. جامعه دانش بنیان و مفاهیم در رابطه با آن مانند اقتصاد دانش بنیان، از مفاهیم کاملاً نوظهور هستند.
بسیاری از کشورها در چند دهه اخیر این مفهوم را بیش از پیش مورد توجه قرار داده و دستیابی به جامعه دانش بنیان را در چشم انداز خود گنجانده اند. در جمهوری اسلامی ایران نیز مواردی مانند استقرار جامعه دانش بنیان، جامعه فرهیخته، توانا، کارآفرین، خلاق، نوآور و نظایر آن، در اسناد بالادستی و بطور مشخص در سند چشم انداز آمده است.
همچنین تدابیر ابلاغی مقام معظم رهبری نیز از توجه نظام جمهوری اسلامی ایران برای پاسخ به نیازها و مطالبات جامعه و نیز استفاده از فرصت ها برای رسیدن به سطح بالای رفاه و آبادانی، تحقق جامعه دانایی محور، و الگو بودن در سطح و تراز جهانی، حکایت دارد.
با وجود اینکه در اسناد بالادستی به این مورد توجه شده، ولی خاصیت های جامعه دانش بنیان در جمهوری اسلامی ایران، بصورت شفاف تبیین نشده است. عدم تبیین این مورد مهم، تلاش جامعه علمی و مدیریتی را برای تحقق جامعه دانش بنیان ِ مد نظر ِ نظام، با چالش اساسی مواجه کرده است.
با توجه به اینکه مفهوم جامعه دانش بنیان و خاصیت های آن، بصورت شفاف تبیین نشده است، پژوهشگران با بررسی اسناد بالادستی و انجام مصاحبه با متخصصان، به بررسی این مفهوم و عوامل موثر بر آن پرداختند.
برای انجام این مطالعه، اسناد بالادستی همچون چشم انداز ۱۴۰۴، برنامه های پنج ساله، سند تحول راهبردی علم و فناوری کشور، مطالعات علمی و پژوهشی مربوطه مورد بررسی قرار گرفتند و همین طور مصاحبه های تخصصی نیز در بازه زمانی نیمه دوم ۱۳۹۸تا اختتام خرداد ۱۳۹۹ انجام شد.
بر اساس یافته های این مطالعه؛ عواملی مانند دانش درون زا، تحول اندیشه و تفکر تولید، تبدیل افراد جامعه از فقط مصرف کننده دانش به تولیدکننده دانش، با اهمیت ترین نقش را در شکل گیری جامعه دانش بنیان دارند.
در این مطالعه عنوان شده که منبع اصلی این تحولات، افراد جامعه هستند و هنگامی که دانش از درون ذهن افراد بیرون رود و در چرخه توزیع و انتشار قرار گیرد، قدرت زا می شود و همه ابعاد جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد. بنابراین توجه به مضامینی ازجمله دغدغه و عزم مشترک و تحولات بنیادین مبتنی بر علم و فناوری، خلق، توزیع و به کارگیری دانش، سرمایه های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و فناوری اطلاعات و ارتباطات، چشم انداز ۲۰ ساله و ضرورت تحول اندیشه و تفکر تولید با محوریت افراد جامعه، پویایی و تقویت رابطه دانشگاه، صنعت و دولت و همین طور ارتقاء فرصت های یادگیری؛ برای تحقق جامعه دانش بنیان، ضروریست.
به گفته پژوهشگران این مطالعه؛ واقعیت آنست که با وجود تحولات بنیادین در جهان و نقش مهم دانش و فناوری، جامعه علمی و اجرائی با واژه جامعه دانش بنیان، آشنایی مختصری دارند و این مفهوم و عوامل موثر بر آن بصورت شفاف تبیین نشده است. دلیل این اتفاق این است که اولاً خاستگاه این ادبیات غیربومی بوده؛ و ثانیه غالباً در سطوح سازمانی و یا حوزهای مانند اقتصاد دانش بنیان و موارد مشابه بررسی شده اند.
در صورتی که؛ نظریه جامعه دانش بنیان و یکی از مهم ترین الزامات و پایه های تحقق آن، تغییر ذهنیت ها و روال های موجود و باوراندن این نکته است که «دانش» بزرگ ترین سرمایه و دارایی هر جامعه است و منبع اصلی این سرمایه، افراد آن هستند.
این پژوهشگران می گویند: جامعه دانش بنیان، محدود به حوزه خاص مانند فناوری اطلاعات و یا حوزه اقتصادی نیست. با این وجود حوزه های محوری و نیز بازیگران مسئول و مؤثر آن قابل دسته بندی هستند و نقش محوری در تحقق این جامعه را دانش گرانی به عهده دارند که به همه جامعه تعلق دارند.
در انجام این تحقیق ناصر رحمدل؛ استادیار دانشگاه فنی و حرفه ای و مهران کشتکار؛ استادیار دانشگاه عالی دفاع ملی، با یکدیگر مشارکت داشتند.
یافته های این مطالعه، بهار سال ۱۴۰۰ بصورت مقاله علمی با عنوان «الگوی جامعه دانش بنیان در جمهوری اسلامی» در نشریه مطالعات مدیریت راهبردی انتشار یافته است.
این مطلب نئوپدیا را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب