در گفت وگو با رییس مركز تحقیقات ژنومیك مطرح شد
از رویكردهای ناكارآمد نظام سلامت تا گردش مالی میلیاردی تحقیقات ژنومیك
نئوپدیا: رییس مركز تحقیقات ژنومیك دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی ضمن انتقاد از رویكردهای سنتی و ناكارآمد بودن آن در نظام سلامت كشور، با عنایت به منابع محدود، نرخ رشد جمعیت، تغییر الگوی بیماری ها و سبك زندگی و همینطور افزایش سطح آگاهی عمومی جامعه، بر تدوین بسته جامع و نوین سلامت با لحاظ كردن نقش و جایگاه ژنومیك بعنوان یك ضرورت اجتناب ناپذیر تصریح كرد و اظهار داشت: دراین راستا بر مبنای تجربیات و رویكردهای سایر كشورها در حوزه سلامت بارها به مسئولین دانشگاه و وزارتخانه پیشنهادها و راهكارهایی عرضه شده كه متاسفانه تا كنون مورد توجه قرار نگرفته است.
دكتر وحیدرضا یاسایی، موسس و نخستین مدیرگروه آموزشی ژنتیك پزشكی دانشكده پزشكی و بنیانگزار مركز تحقیقات ژنومیك دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی در گفت وگو با ایسنا با تاكید بر لزوم تدوین جایگاه و نقش پروژه های ژنوم در برنامه نوین سلامت كشور، خاطرنشان كرد: باآنكه پتانسیل های بالایی در مركز وجود دارد، با این وجود با عنایت به نرخ رشد جمعیت، ازدواج های خویشاوندی، تغییرات بوجود آمده در سبك زندگی و الگوی بیماری ها، نمی توان با منابع محدود و صرفا طبق روند فعلی، پتانسیل های مركز را فعلیت بخشید.
وی با تشریح تاریخچه تاسیس این مركز تحقیقاتی، اضافه كرد: مركز تحقیقات ژنومیك از سال 91 در بیمارستان طالقانی، راه اندازی و یك سال بعد به علت ساختار و امكانات قابل توجه، از جانب وزارت بهداشت بعنوان قطب علمی ژنومیك كشور انتخاب|شد. همینطور در سال 94 در جهت طرح تحول سلامت، با تصویب هیات رییسه دانشگاه مركز جامع خدمات ژنتیك بعنوان اولین مركز كشور برای عرضه خدمات بالینی و تشخیصی در حوزه بیماری های ژنتیكی در دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی تاسیس شد.
یاسایی افزود: این مركز در سه حوزه آموزشی (قطب علمی ژنومیك كشور)، پژوهشی (مركز تحقیقات ژنومیك) و خدماتی (مركز جامع خدمات ژنتیك) فعالیت می كند.
حوزه های مختلف فعالیت مركز تحقیقات ژنومیك
وی با اشاره به اینكه مركز تحقیقات ژنومیك دارای 6 واحد پژوهشی است، عنوان كرد: گروه پژوهشی "ژنومیك و نظام سلامت" در حوزه بیماری های شایع ژنتیكی كشور پژوهش كرده و هم اكنون با همكاری وزارت بهداشت در زمینه بیماری های مختلف ژنتیكی همچون تالاسمی فعالیت می كند. گروه پژوهشی "ژنومیك سرطان" بخش دیگر است كه هم اكنون بعنوان مركز ارجاع سرطان پستان در كشور انتخاب شده است.
وی با اشاره به فعالیت واحد "طب مادر و كودك" در این مركز، عنوان كرد: در این بخش طیف وسیعی از خدمات مورد نیاز مادر و نوزاد جهت تشخیص زودهنگام ناهنجاری های ظاهری و بیماری های ژنتیكی شامل خدمات مشاوره ای تحت نظر متخصص زنان و با استفاده از دستگاه سونوگرافی پیشرفته 4D عرضه می گردد. سایر بخش های پژوهشی این مركز هم شامل گروه های پژوهشی رژنراسیون دندانی، فكی – صورت، توسعه خدمات بالینی، آزمایشگاهی و تولیدات و فرآورده های زیستی است.
ایجاد پایگاه ژنوم كشور مهمترین دستاورد مركز
دكتر یاسایی تهیه، تدوین و تجمیع اطلاعات ژنتیكی خانواده های بیماران جهت تولید پایگاه ژنوم كشور را اولین، مهمترین و ارزشمندترین دستاورد این مركز در كنار سایر فعالیت های پژوهشی عنوان نمود و اظهار داشت: هرچند زحمات فراوانی جهت راه اندازی پایگاه ژنی ایرانوم كشیده شده، اما اطلاعات این مركز برای انجام آزمایش بیماری های ژنی و چگونگی توزیع این بیماری ها در سراسر كشو بسیار پرارزش و استراتژیك است.
ثبت اطلاعات ژنوم كشور در پایگاه های علمی بین المللی
وی با اشاره به اینكه هیچ مركزی به جز مركز ژنومیك تا كنون نتوانسته اطلاعات ژنوم كشور را در پایگاه های علمی بین المللی ثبت و كد شناسه بین المللی دریافت كند، افزود: البته بخشی از این اطلاعات و بصورت محدود با استفاده از پایگاه Clinvar قابل دسترسی است، اما اطلاعات جامع آن در اختیار خود مركز بوده و بعد از مشخص شدن تولیت داخلی این اطلاعات و جایگاه ژنومیك در برنامه نوین سلامت قابل عرضه خواهد بود.
دكتر یاسایی با اشاره به آمار چاپ مقالات این مركز با عنایت به محدودیت منابع مالی و نیروی انسانی، اظهار نمود: با وجود همه كمبودها 15 مقاله در سال 2018، 12 مقاله در سال 2017 و 22 مقاله در سال 2016 در نمایه های بین المللی معتبرچاپ شده است. البته پژوهش و چاپ مقالات باید با عنایت به منابع مالی و نیازهای حوزه سلامت كشور صورت گیرد.
فراهم شدن امكان تشخیص بیماری های ژنتیكی پیش از تولد
این عضو هیات علمی دانشگاه با تشریح فعالیتهای پژوهشی مركز در مورد تشخیص بیماری های ژنتیكی، خاطرنشان كرد: با فعالیت مركز، این امكان فراهم شده تا تشخیص خیلی از بیماری هایی كه قبل از این تنها در خارج از كشور انجام می شد، در داخل كشور امكانپذیر شود، نه تنها تشخیص بیماری ها بلكه تشخیص های پیش از تولد هم در داخل كشور انجام می گردد.
ارائه خدمات تشخیصی ژنتیكی برای بیماری نابینایی مادرزادی
وی با اشاره به سایر طرح های پژوهشی این مركز، خاطرنشان كرد: با همكاری سازمان بهزیستی كشور شناسایی ژنتیكی بیماران مبتلا به شكلی از بیماری نابینایی مادرزادی كه در یكی از روستاهای خراسان شمالی شایع است، توسط این مركز انجام شده و در همین راستا اعلام آمادگی می نماییم چنانچه فرد یا خانواده ای از هر نقطه كشور با این بیماری به مركز ما رجوع كند، امكان عرضه خدمات تشخیصی ژنتیكی آن فراهم گشته است و اگر تمایل به بچه دار شدن هم داشته باشند، تست های تشخیصی قبل از حاملگی برای آنها انجام می گردد.
اقدامات مركز بعنوان قطب علمی ژنومیك كشور
وی با اشاره به انتشار نقشه اولیه ژنوم انسان در سال 2000 در آمریكا و نقشه كامل آن در سال2004 با همكاری چند كشور، خاطرنشان كرد: بعد از انجام فازهای تكمیلی این پروژه در سال 2008، به دلایل خاصی لازم بود هر كشوری به صورت جداگانه نقشه ژنوم جمعیتی خویش را ترسیم كند كه خوشبختانه در كشور ما هم اطلاعات ژنوم بصورت غیر متمركز جمع آوری شده است.
موفق ترین برنامه ژنتیكی كشور؛ كاهش چشمگیر تولد نوزادان مبتلا به تالاسمی
وی با اشاره به همكاری این مركز با اداره ژنتیك وزارت بهداشت، عنوان كرد: برنامه كشوری پیشگیری و ریشه كنی تالاسمی كه حدود 20 سال پیش شروع شده، به جرات می توانم از این طرح بعنوان موفق ترین برنامه ژنتیكی كشور یاد كنم تا جایی كه در تحسین این برنامه مقالات علمی در معتبرترین مجلات انگلستان چاپ شده است. این طرح با یك برنامه مدون، توانست آمار تولد سالانه بیشتر از 10 هزار مورد نوزاد زنده كه بصورت ناقل یا مبتلا به تالاسمی بودند را به 100 مورد در سال كم كند.
این پژوهشگر با اشاره به اینكه این مركز هم اكنون دارای كامل ترین اطلاعات ژنتیكی از بیماران كشور است، خاطرنشان كرد: این اطلاعات باید تحت تولیت فراتر از وزارت بهداشت با حمایت های مالی و معنوی، تجمیع سازی شود و حسب نیاز در اختیار مصرف كنندگان قرار گیرد.
نحوه جذب دانشجو و عرضه خدمات پژوهشی در مركز ژنومیك
دكتر یاسایی با اشاره به توانایی این مركز جهت عرضه خدمات به دانشجویان تحصیلات تكمیلی رشته ژنتیك پزشكی، اظهار داشت: این مركز تا كنون بیشتر از 10 دوره آموزشی در سطح ملی و با همكاری اداره ژنتیك وزارت بهداشت برگزار كرده است.
وی با اشاره به اینكه متاسفانه بنا به دلایلی فعلا دانشجویان تحصیلات تكمیلی نمی توانند از فضای این مركز استفاده كنند، خاطرنشان كرد: مهمترین دلیل آن به اتصال بخش تحقیقات با قسمت خدمات برمی گردد چون كه اگر نقصانی در این خدمات تولید شود، رفع آن بسیار دشوار است. البته درصورت رفع محدودیت های مالی و تفكیك فضای فیزیكی بخش خدمات و تحقیقات، دانشجویان می توانند از امكانات پژوهشی مركز هم بهره مند شوند.
ضرورت و اهمیت رفع خلا بین فعالیت های تحقیقاتی و بالینی
دكتر یاسایی با اشاره به لزوم و اهمیت رفع موانع همكاری های بین بخشی مركز تحقیقات و گروه های بالینی، خاطرنشان كرد: خوشبختانه در چند سال قبل با هدف رفع این موانع، به مراكز تحقیقاتی مجوز پذیرش دانشجوی Ph.D. by research یا دانشجوی دكتری تخصصی پژوهش محور داده شده كه طی آن مراكز تحقیقاتی می توانند بر مبنای نیاز و برنامه مدنظر خود این دانشجویان را جذب و در حوزه پژوهشی تربیت كنند.
این عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به نیاز كشور به وجود چنین مراكزی در حوزه سلامت، تصریح كرد: بطور قطع وجود این مراكز در سطح كشور بسیار ضروری می باشد، چون كه دیگر نمی توان نظام سلامت را همانند 10سال قبل اداره كرد. چونكه رویكردهای حوزه سلامت در همه جهان تغییر كرده، بنابراین این مساله باید بصورت یك بسته جامع سلامت دیده شود كه طی آن حوزه های مختلف پژوهشی، آموزشی و خدماتی به یكدیگر متصل و در تعامل باشند. در شرایط كنونی، مركز ژنومیك برای استان تهران كافی است، با این وجود پیشنهاد راه اندازی 8 مركز دیگر در سایر نقاط كشور عرضه شده ولی تابحال اقدامی صورت نگرفته است. خوشبختانه یك مركز دانشگاهی خوب مشابه مركز ما در شهر شیراز زیر نظر دانشگاه علوم پزشكی شیراز آغاز به كار كرده كه نیازهای مردم منطقه جنوب كشور را تامین می كند.
نقش و جایگاه حوزه ژنوم در برنامه نوین سلامت/راهكار ژنومیك برای بیماران دیابتی
این استاد دانشگاه با اشاره به منابع مالی محدود در حوزه سلامت، اظهار نمود: تدوین یك برنامه نوین سلامت بعنوان نقشه راه جهت مدیریت منابع امری ضروری و حیاتی می باشد. به خصوص در حوزه بیماری های چند عاملی مثل بیماری قلب و عروق، ام اس، اختلالات روانی یا حتی دیابت كه بر مبنای آمارهای موجود بالغ بر 7 میلیون نفر بیمار دیابتی در كشور داریم، نقش خدمات ژنومیك بسیار كمك كننده است.
65 درصد مرگ ومیرها ناشی از بیماری های چند عاملی است
وی با اشاره به اینكه بر مبنای كتب مرجع 65-60 درصد مرگ و میرها در طول عمر زندگی افراد، ناشی از بیماری های چند عاملی است كه در راس آن بیماری های قلب و عروق قرار دارد، خاطرنشان كرد: 25 درصد دیگر ناشی از سرطان و كمتر از 10 درصد مربوط به بیماری های ژنتیكی همانند تالاسمی و سندروم داون است. بزرگترین وجه تمایز بیماری های ژنتیكی نسبت به سایر بیماری ها، قابلیت تشخیص زودهنگام و اقدامات پیشگیرانه برای آنهاست.
نقش پروژه های ژنوم در اقتصاد سلامت و گردش مالی آن
دكتر یاسایی خدمات حوزه ژنتیك را یكی از گران ترین و پر دستاوردترین حیطه های علمی دنیا عنوان نمود و افزود: تحقیقات و خدمات در رابطه با ژنومیك از نظر سودآوری و گردش مالی در رتبه هفتم جهان قرار دارد. بنابراین ضروری می باشد تا با یك نگرش نوین برنامه جامع سلامت تدوین شده و نقش حوزه ژنومیك در بحث كلان اقتصاد سلامت مشخص شود، نه اینكه صرفا به كاربردهای تشخیصی آن در بیماری های ژنتیكی بسنده شود.
وی با اشاره به اینكه علم ژنومیك دیگر مختص بیماری های ژنتیكی و ارثی مانند تالاسمی نیست، اظهار نمود: در سراسر جهان همچون ایران بیشترین سهم هزینه های سلامت مربوط به درمان بیماری های چند عاملی شامل سرطان، بیماری های قلب و عروق و دیابت است كه در آنها علاوه بر عوامل محیطی پس زمینه تغییرات ژنی هم وجود دارد و بنابراین كلمه ژنومیك به جای ژنتیك امروزه بیشتر استفاده می گردد.
كمك 50 میلیارد تومانی مركز ژنومیك به اقتصاد سلامت كشور
این عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به انتشار خبری در خصوص نقش دانشگاه های علوم پزشكی كشور در اقتصاد سلامت، عنوان كرد: مركز تحقیقات ژنومیك سال قبل با مجموعه فعالیت های پیشگیرانه و خدماتی كه داشته بیش از50 میلیارد تومان به اقتصاد سلامت كمك كرده، این ادعای ما با استفاده از وزارت بهداشت كاملا قابل پیگیری می باشد. اگر اثبات شد آن وقت انتظار داریم آنها بیایند وسط میدان و بگویند حالا چه اقدامی انجام دهیم كه این 50 میلیارد به 200 میلیارد تومان در سال افزایش پیدا كند؟
وی افزود: با عرضه خدمات تشخیصی می توان با استفاده از تشخیص های زود هنگام و جلوگیری از متولد شدن نوزادان با بیماری های خاص علاوه بر كاهش بار اجتماعی حاصله به صرفه جویی و رشد اقتصاد سلامت كشور كمك كرد. به الطبع این صرفه جویی های مالی می تواند در توسعه سایر حوزه های ضروری سلامت مورد استفاده قرار گیرد.
نقش پروژه های ژنوم در بُعد اجتماعی
دكتر یاسایی با اشاره به نقش پروژه های ژنوم در بُعد اجتماعی، اظهار نمود: علاوه بر بخش اقتصادی كه اتفاقا به نظر من نسبت به سایر دستاوردهای آن از اهمیت كمتری برخوردار است، نتیجه دیگری كه از اجرای پروژه های ژنوم منتج می شود، نتایج اجتماعی پروژه های ژنوم است. بعنوان نمونه در چند سال اخیر بیشتر از 5 هزار خانواده كه به علت عدم تشخیص به موقع و صحیح دچار مشكل شده بودند، بعد از رجوع به این مركز و تشخیص درست و بهنگام، سامان دهی شدند.
وی با اشاره به مورد حساس و تعیین كننده دیگری كه لزوم توجه ویژه متولیان حوزه سلامت به پروژه ژنوم را محسوس تر می كند، خاطرنشان كرد: فراتر از بُعد اجتماعی و اقتصادی این پروژه ها، بُعد اقتداری بودن آن است. پیشنهاد می كنم مسؤولین ذی ربط همانند تحقیقات 3 ساله من در مورد این مقوله با تشكیل تیم های تخصصی و بر روی تجربیات موفق كشورهای پیشرفته دنیا در این حوزه تحقیق كنند.
اصلی ترین مشتریان پروژه های ژنومیك در حوزه سلامت
وی با بیان اینكه وزارت بهداشت باید خریدار نتایج پروژه های ژنوم در بخش سلامت باشد، اظهار داشت: در حوزه سلامت، بیشترین لزوم عرضه خدمات ژنتیكی در بیمارستان های اطفال است، با اینكه سایر بیمارستان ها هم نیازمند استفاده از خدمات ژنومیكی هستند. همینطور تمامی شركت های داروسازی و بیوتكنولوژی هم نیازمند اطلاعات ژنومیكی هستند تا از این طریق بتوانند نیازهای دارویی و درمانی كشور را بر اساس نقشه ژنوم جمعیت كشور تولید كنند.
وی سازمان تامین اجتماعی را مهمترین خریدار اطلاعات ژنوم بدست آمده در این مركز معرفی نمود و اظهار داشت: بعنوان نمونه بیماری "پُمپِه" (Pompe) یكی از بیماری های متابولیكی است كه طبق قوانین، متولیان سلامت موظف به پرداخت تمامی مخارج درمانی مبتلایان به این نوع بیماری هستند. اغلب این بیماران با اطلاعات این مركز، قبل از تولد شناسایی شده و می توان از تولد آنها جلوگیری كرد. این درحالیست كه اگر یك كودك مبتلا به این بیماری به دنیا بیاید، فقط هزینه دارویی آن سالانه حدود 550 هزار دلار است، تازه اگر به علت تحریم ها این دارو را به كشور ما بفروشند!
مشتریان اطلاعات ژنوم/ناسا، بزرگترین مشتری اطلاعات ژنوم در امریكا
رییس مركز تحقیقات ژنومیك با اشاره به اینكه نتایج پروژه های ژنومیك باید در سایر حوزه ها مانند تغذیه هم استفاده شود، اظهار داشت: ازاین رو ضروری می باشد كه مصرف كنندگان و خریداران آن در كشور مشخص شوند تا دچار موازی كاری و هدر رفت منابع مالی و انسانی نشویم. در ایران علاوه بر وزارت بهداشت، سایر مشتریان خدمات و اطلاعات به دست آمده از پروژه های ژنوم، می تواند جهاد كشاورزی و سازمان زمین شناسی كشور باشد. همان گونه كه در آمریكا مركز ناسا به تیم تحقیقاتی دكتر "كریگ ونتر" (Craig Venter) ماموریت داده كه اگر قرار باشد انسان جهت ادامه زندگی به كرات دیگر برود، بر مبنای اطلاعات به دست آمده از پروژه های ژنومیك مشخص كنند چه انسان هایی با چه خصوصیت های ژنوتیپی و بیولوژیكی می توانند با كمترین عوارض در آنجا به حیات خود ادامه دهند.
شناسایی عوامل محیطی و ژنتیكی بیماری های مولتی فاكتوریال و سرطان
یاسایی با اشاره به انتخاب این مركز تحقیقاتی از جانب وزارت بهداشت بعنوان مركز ارجاع سرطان پستان ارثی كشور، خاطرنشان كرد: چندین طرح پژوهشی در این راستا انجام شده كه خروجی آن بعنوان اطلاعات اولیه مورد نیاز برای انجام سایر تحقیقات، مورد استفاده قرار گرفته است. این مركز همینطور بعنوان مركز ارجاع بیماران متابولیكی توسط متخصصان مربوطه هفته ای دو روز بیماران را ویزیت می كند. در همین راستا مهمترین و كامل ترین مقاله در مورد نوعی از بیماران متابولیكی به نام MPS بر اساس داده های ژنتیكی با استفاده از همین بیماران چاپ شده است.
شناسایی عوامل ژنی مؤثر در بروز بیماری های نادر ژنتیكی در اقوام مختلف كشور
وی با اشاره به وجود كلینیك های تخصصی و فوق تخصصی مختلف در ساختار اولیه این مركز تحقیقاتی، خاطرنشان كرد: بر طبق این ساختار بیماران ارجاعی از سراسر كشور با پرداخت هزینه بسیار ناچیز، طی یك رجوع به طور همزمان توسط دو پزشك فوق تخصص و یك متخصص ویزیت شده و در اغلب موارد تكلیف بیمار در همان روز و با نظر این سه پزشك معلوم می گردد. این نوع كلینیك ها در جهان كم نظیر بوده و دستاورد مهمی برای دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی به حساب می آید. این مركز با همكاری متخصصین بالینی با تجربه و با تاكید بر داده های ژنوم موجود جمعیت كشور در مورد تشخیص های قبل از تولد و درمان بیماری های نادر در موارد متعددی توانسته به خانواده های دارای مشكل كمك نماید.
تدوین طرح غربالگری اختلالات و ناهنجاری های ژنتیكی
وی با اشاره به اینكه وزارت بهداشت برای جلوگیری از تولد نوزادانی با اختلالات ژنتیكی برنامه هایی در نظر گرفته كه دستورالعمل های اجرایی آن در حال نهایی شدن است، خاطرنشان كرد: در بخش عوامل غیرژنتیكی مواردی همچون غربالگری با سونوگرافی را می توان بعنوان راه های غربالگری مادران آبستن مطرح نمود، اما برای قسمت ژنتیكی مثل برنامه غربالگری سندروم داون توسط وزارت بهداشت در حال نهایی شدن است و احیانا تا پیش از اتمام سال اجرایی می گردد.
ترسیم نقشه ژنوم و نقشه مولكولی سرطان در كشور
وی سرطان ها را به دو بخش ارثی و غیر ارثی تقسیم كرد و اظهار داشت: هر چند كمتر از 10 درصد سرطان ها عامل ارثی دارد، شناسایی خانواده های در معرض خطر بالا و انجام اقدامات پیشگیرانه در این زمینه بسیار كمك كننده است. در این خصوص شایع ترین سرطان ارثی سرطان پستان است كه ما در این مركز بیشترین اطلاعات ژنتیكی مربوط به سرطان ارثی پستان كشور را جمع آوری كرده ایم و با عنایت به این اطلاعات حدودا می توانیم نقشه تغییرات ژنی این نوع سرطان در كشور را ترسیم نماییم.
انتقاد نسبت به نبود سامانه ثبت اطلاعات ژنوم در كشور
وی با انتقاد نسبت به نبود سامانه ای برای ثبت اطلاعات ژنوم در كشور، تصریح كرد: البته برای ثبت اطلاعات ژنوم به دست آمده از این مركز یك پایگاه داده بوجود آمده و همچنین یك پایگاه اطلاعات ژنوم به نام "ایرانوم" توسط دكتر نجم آبادی در دانشگاه علوم بهزیستی تهیه شده كه ثبت اطلاعات ژنوم افراد سالم را انجام می دهد. از آنجاكه در كشور بیشتر از 30 دانشگاه علوم پزشكی وجود دارد، جهت مقرون به صرفه بودن این اقدام نیاز به انجام یك آمایش سرزمینی داریم تا یك شبكه آنلاین برای ذخیره سازی اطلاعات و اشتراك گذاری پرونده بیماران تولید نماییم. به گونه ای كه نیازی به جابجایی دستی پرونده بیماران نبوده و همه مراكز منتخب بتوانند به طور همزمان به این اطلاعات دسترسی داشته باشند. از این طریق هر منطقه آمایشی به راحتی می تواند حدودا 5-6 میلیون نفر را تحت پوشش خود قرار دهد و با استفاده از شبكه به اطلاعات مورد نیاز دسترسی داشته باشند.
محدودیتهای مركز برای همكاری های مشترك با مراكز علمی داخلی و بین المللی
دكتر یاسایی با اشاره به همكاری های علمی مشترك این مركز، عنوان كرد: از آنجاكه این حوزه جزو حوزه های اقتداری هر كشوری به حساب می آید، شرایط خاصی داشته و ازاین رو از نظر قانونی و عرفی دارای محدودیت هایی برای انجام همكاری های بین المللی هستیم. با این وجود بصورت موردی با برخی از دانشگاه ها همكاری هایی داشته ایم. از مراكز داخلی هم با مركز ملی ذخایر ژنتیك وزارت علوم همكاری می نماییم.
محصولات تراریخته را استفاده نماییم یا نكنیم؟
وی در ادامه با اشاره به برخی مباحث در رابطه با محصولات تراریخته در كشور، عنوان كرد: به اعتقاد من نباید به این ماجراها دامن زده و تصمیم گیری را به كمیته های تخصصی مربوطه واگذار نماییم. مبحث تغذیه یكی از حیطه های استراتژی آینده جهان است. اگر كشور چین اقدام به تولید گاو دستكاری شده ژنتیكی می كند كه در سال چندین بار زاد و ولد می كند؛ به علت نیاز به تامین گوشت برای جمعیت عظیم كشورش است. با این وجود من به شخصه از این محصولات استفاده می كنم.
ضرورت تدوین برنامه نوین سلامت به جای مدل سنتی فعلی
رییس مركز تحقیقات ژنومیك دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی در انتها با اشاره به اینكه مركز تحقیقات ژنومیك یك مركز غیرمستقل با بودجه ای بسیار محدود است، اظهار داشت: با این وجود دستاوردهای آن اصلا قابل مقایسه با منابع محدود آن نیست. با عنایت به همین شرایط محدود ما توانستیم بدون هیچگونه حمایت مالی و معنوی اطلاعات ژنوم كشور را جمع آوری نماییم. دستاوردی بزرگ كه هویت بیولوژیكی یك كشور است و بعید به نظر می آید كه برای آن بتوانیم قیمتی در نظر بگیریم. اما مساله قابل توجه این است كه متاسفانه دولت و حاكمیت تا كنون هیچ سرمایه گذاری و هزینه ای برای تولید و یكپارچگی این اطلاعات نكرده است. امیدوارم مسؤولین این حوزه كه واقعا در قبال سلامت مردم مسؤولند، به فكر باشند. متولیان سلامت كشور باید بر مبنای تجربیات جهانی و ساختار و نیازهای داخلی، برنامه نوین سلامت را تدوین كنند تا باعث جلوگیری از هدررفت سرمایه های ملی شود.
این مطلب نئوپدیا را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب