، بررسی دلایل اُفت ریاضیات در ایران،
از فاصله پژوهش های علوم پزشكی و علوم پایه تا كاربردی نشدن یافته های ریاضیات زیستی
به گزارش نئوپدیا عضو هیات علمی مركز تحقیقات بیوشیمی و بیوفیزیك دانشگاه تهران با اشاره به اینكه در ایران ارتباطات بین رشته ای ضعیف است، اظهار داشت: كسی كه ریاضیات می خواند به علت علاقه به كاربرد است كه تصمیم می گیرد به حوزه ریاضیات زیستی وارد شود؛ ولی عملا جایی وجود ندارد كه از نتایج پژوهش های یك محقق ریاضیات زیستی استفاده گردد. عملا تنها فایده پژوهش در حوزه ریاضیات زیستی این است كه پژوهشگران می توانند در حوزه های پایه ای مقاله چاپ كنند و در كشورهایی كه ارتباط خوبی بین حوزه تحقیقات پزشكی و علوم پایه وجود دارد، از این مقاله ها استفاده كنند.
دكتر پیمان شریعت پناهی در گفتگو با ایسنا با اشاره به اینكه جداسازی دانشكده های علوم پزشكی از دانشكده های وزارت علوم تاثیر زیادی در «كمرنگ شدن» استفاده از كاربرد ریاضیات زیستی داشته است، اضافه كرد: در فضای آكادمیك ما رشته های علوم پزشكی از سایر رشته ها جدا شده است؛ از آن جایی كه در نهایت كاربرد زیست شناسی در علم پزشكی است؛ عملا یك فیزیكدان یا ریاضیدانی كه می خواهد وارد حوزه زیست شناسی شود، بسیار از كاربردهای پزشكی دور خواهد بود. این فاصله بین رشته های پزشكی با سایر رشته ها سبب می شود رشته های زیست شناسی ای كه در دانشگاه های ما هستند، تضعیف شوند، دانشجویان خوب و امكانات مناسبی نداشته باشند و این جذابیت حوزه زیست شناسی را برای فیزیكدانان و ریاضیدانانی كه می خواهند وارد شوند، می كاهد. مثلا فیزیكدان یا ریاضیدانی كه می خواهد در حوزه بیولوژی كار كند، عملا یا به خاطر علاقه به كاربرد است كه وارد این حوزه می شود و یا این كه می خواهد تلاش كند امكانات خوبی به دست آورد كه البته كسب امكانات خوب امكان پذیر نیست، چون محدوده پزشكی جدا شده است.
وی در پاسخ به سوالی درباره دلیل این فاصله بین علوم پزشكی و پژوهش های علوم پایه، اظهار داشت: پزشكان یكسری پروتكل های مشخص درمانی دارند كه آنها را یاد می گیرند و پیاده می كنند. در دانشكده های علوم پزشكی ما یك سری مراكز تحقیقاتی وجود دارد كه چون این مراكز تحقیقاتی به پزشكی بسیار نزدیك است عملا پژوهش های آنها از حوزه علوم پایه فاصله می گیرد. این فاصله سبب می شود كه حتی زبان محققان حوزه علوم پزشكی از زبان محققان علوم پایه مانند شیمی، فیزیك و ریاضی فاصله بگیرد. ریاضیات خود زبان مورد استفاده در علوم پایه است و فاصله گرفتن تحقیقات علوم پزشكی از این زبان یعنی قطع ارتباط با دیگر علوم پایه. البته فكر نمی كنم كه پزشكان این نزدیك شدن دانشكده های پزشكی به دیگر دانشكده ها را قبول كنند، اما اگر دانشكده پزشكی از دانشكده های سایر رشته ها جدا نشود، به نظر من شرایط مساعدتر خواهد بود؛ هر چند باید توجه داشت این جداسازی به علت دغدغه هایی كه در حوزه درمان وجود دارد رخ داده است؛ چونكه برای آنها درمان و آموزش درمان خیلی مهم بوده و همین اهمیت به آموزش درمان سبب شده كه دانشگاه علوم پزشكی جدا شود و این ارتباط از بین برود.
شریعت پناهی در ادامه با مقایسه ای بین كاربرد ریاضیات در فیزیك و زیست شناسی، تصریح كرد: زیست شناسی از ابتدا یك علم كمی نبوده، بلكه یك علم كیفی بوده است و مهم ترین نظریه ای كه در زیست شناسی وجود دارد، نظریه تكامل است كه بیشتر یك نظریه كیفی است تا یك نظریه كمی. در مقابل زیست شناسی اگر فیزیك را در نظر بگیرید؛ فیزیك كاملا علمی كمی است، از همان ابتدا قوانین فیزیك به صورت معادله بوده است. مقایسه میان این دو علم نشان داده است كه ریاضیات در بیولوژی چه تاثیری می تواند داشته باشد. فیزیك دو ابزار تجربه و ریاضیات را در اختیار دارد؛ مثلا در نظریه استاندارد ذرات چیزی به نام ذره بوزون هیگز وجود داشت. این نظریه در سال ۱۹۶۴ بیان شد و تا سال ۲۰۱۳ هم این ذره در آزمایشگاه دیده نشد؛ اما این كه این ذره در گذشته مشاهده نشده بود، جلوی فیزیكدانان را برای مدل سازی های ریاضی و پیشروی نگرفت. این خیلی ابزار مهمی است، مثلا فیزیكدانان ابتدا به وسیله ریاضیات به امواج الكترومغناطیس رسیدند و بعدها در آزمایشگاه این امواج مشاهده شد. مشابه این در فیزیك زیاد است؛ همین طور سیاهچاله كه ابتدا در نظریه نسبیت به آن پرداخته شد و بعدتر تلاش كردند كه در كیهان هم آنرا مشاهده كنند.
آسان سازی تفسیر داده های تجربی زیست شناسی به كمك ریاضیات
شریعت پناهی با اشاره به اینكه ریاضیات بعنوان یك زبان در علوم كاربرد دارد، افزود: ما به كمك زبان ریاضیات علاوه بر این كه می توانیم مفاهیم را درك نماییم، می توانیم به كمك ریاضیات ارتباط هم برقرار كنیم؛ یعنی در علوم به كمك مدلهای ریاضی می توان ارتباط برقرار كرد. ریاضیات در زیست شناسی هم دقیقا می تواند همین كاربرد را داشته باشد. هم اكنون انبوهی از مطالعات زیست شناسی انجام می شود. این مطالعات انبوه حجم زیادی از داده را تولید می كند. خیلی اوقات این داده ها حالت آزمون و خطا دارند. ریاضیات می تواند به این داده ها جهت دهد. مثلا جهت دهی ریاضیات به فیزیك به این شكل است كه مدل سازی های ریاضی می گوید آزمایشگاه "سرن" تاسیس كنید تا بتوانید ذره بوزون هیگز را بیابید. ریاضیات در زیست شناسی هم می تواند این كاربرد را داشته باشد؛ یعنی مدلهای ریاضیاتی كه الان در زیست شناسی داده می شود، این قابلیت را دارند كه به آزمایشگرها پیشنهاد كنند كه چه آزمایش هایی باید صورت گیرد و به پژوهشگران سناریوهایی پیشنهاد كنند و نشان دهند اگر پژوهشگران این سناریوها را دنبال كنند، این سناریوها می توانند بعنوان مثال در درمان سرطان جواب دهد. این سناریوها توسط داده هایی كه قبلا خود آزمایشگرها تولید كرده اند، پردازش می شود.
وی در ادامه با اشاره به اینكه در زیست شناسی دو بخش آزمایش و نظریه پردازی وجود دارد، اظهار داشت: آزمایش در زیست شناسی بسیار قوی است؛ مثلا اگر مقالات زیست شناسی را ببینید، بخش های مربوط به روش های انجام آزمایش و نتایج حاصل از آن بسیار قوی است؛ اما قسمتی كه به آن «بحث» گفته می شود و مسئول بخش نظریه پردازی است كه باید در آن فهمی كه در نهایت از انجام آزمایش گرفته می شود، بیان شود؛ معمولا در مقالات زیست شناسی بخش های قوی ای نیستند. اگر مدل سازی ریاضی را به نظریه پردازی های زیست شناسان اضافه كنید، می توان قضاوت كرد كه آیا نظریه ها از نظر دودوتا چهارتای ریاضی منطقی است یا نه و چه تفاسیری از این نتایج می توان داشت. این تفسیرهاست كه بعدتر به پژوهشگران جهت می دهد به كدام سمت حركت كنند. مثلا در گذشته مدل تكامل مدلی كاملا كیفی بود، این درحالی است كه الان مدلهای ریاضی برای تكامل وجود دارد كه تكامل را به صورت ریاضی مدل می كنند و از آن استفاده می كنند؛ به صورت مثال سرطان یك فرآیند تكاملی سریع است كه در بدن اتفاق می افتد. از مدلهای تكامل استفاده می شود تا مدل رشد تومورهای سرطانی را در بدن توضیح دهند. ورود ریاضیات به زیست شناسی هم تفسیر داده های تجربی را آسان تر می كند و هم می تواند پیش بینی هایی انجام دهد كه به زیست شناسان جهت دهد.
عضو هیات علمی مركز تحقیقات بیوشیمی و بیو فیزیك دانشگاه تهران با اشاره به این كه ما در ایران چندان به سراغ مدل سازی نرفتیم، اظهار داشت: مدل سازی های كاربردی زیادی در حوزه ریاضیات زیستی انجام گرفته است؛ مثلا مدلهای معروفی وجود دارد كه در رادیوتراپی هم از آنها استفاده می شود یا مدل سازی های ریاضی برای این كه نسبت دارویی كه داده می شود تا چه میزان می تواند تومور سرطانی را از بین ببرد. این ها كاربردهای جالبی است كه از مدلهای ریاضی به دست می آید؛ البته در استفاده از مدل سازی های ریاضی در زیست شناسی محدودیت هایی هم دارد.
عدم ارتباط مناسب بین رشته های علوم پزشكی با رشته های پایه
وی در انتها درباره مهم ترین دغدغه های پژوهشگران حوزه ریاضیات زیستی، اظهار داشت: مهم ترین دغدغه محققان ریاضیات زیستی علاوه بر به كاربرد نرسیدن تحقیقاتشان این است كه از آن جایی كه این ارتباط مناسب بین رشته های علوم پزشكی و دیگر رشته ها وجود ندارد، امكانات زیادی هم به پژوهشگران حوزه های بین رشته ای مانند ریاضیات زیستی تعلق نمی گیرد؛ مثلا در دانشكده های فنی هرچند گفته می شود ارتباط بین دانشگاه و صنعت چندان زیاد نیست، اما باز هم این ارتباط بسیار جدی تر است. مثلا یك عضو هیات علمی دانشكده فنی خیلی آسان تر می تواند از خارج از دانشگاه پروژه بگیرد و تزهای دانشجویانش را روی آنها تعریف كند تا هم مشكلی از صنعت حل كند و هم اعتبار و امكاناتی برای آزمایشگاه خود كسب كند؛ اما برای كسی كه در حوزه ریاضیات زیستی كار می كند، عملا ارتباطی با حوزه هایی كه در آنها كاربرد وجود دارد، تعریف نشده است.
این مطلب نئوپدیا را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب